Lata: 1903r
Kraj: Polska Wymiary: wys. 19,2 cm, szer. 12cm x 10,5cm
Materiał: brąz Sposób pozyskania: darczyńca M. Kaszuba 1971r.
Technika: odlew Stan zachowania: bardzo dobry
Nr inw.: MP/AH/4
Miniaturka przedstawia kopię prawdziwego pomnika nadgrobnego Adolfa Dygasińskiego (1839-1902) – pisarza, publicysty, pedagoga i wiodącego przedstawiciela naturalizmu w literaturze polskiej, znajdującego się na Starym Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Wykonana jest techniką odlewniczą z brązu. Podstawa pomnika składa się z trzystopniowych, nałożonych na siebie prostokątów o różnych rozmiarach. Na dole najszerszy – 12cm x10,5 cm, środkowy -8,5cm x 6,8 cm, najmniejszy -5,5 cm x 4 cm. Na najwyższym i najmniejszym stopniu podstawy ustawiony jest prostokątny cokół, o ściętych górnych krawędziach, z wyrytym napisem ADOLF DYGASIŃSKI. Z niego wyrasta wysoki obelisk zwieńczony popiersiem pisarza. Obok niego, z lewej strony, niższy, drugi cokolik, na którym umieszczona jest tablica z inskrypcją. Jest on wykończony połową woluty jońskiej kolumny. Na drugim stopniu podstawy widać sylwetkę leżącego psa. Jest to wyżeł As- bohater noweli Adolfa Dygasińskiego z 1896r.
Oryginalny pomnik, projektu Czesława Makowskiego, Śpiewakowi Bohboru – Człowiekowi Wielkiego Serca i Talentów– Wystawiła Brać Literacka. W większości wykonany jest z marmuru (podstawa, cokół, obelisk ,ogrodzenie, natomiast z brązu wykonano odlew – w pracowni braci Łopieńskich w 1903r.; popiersia pisarza oraz rzeźbę psa- nieodłącznego elementu pomnika). Pisarz był bowiem wielkim miłośnikiem zwierząt i przyrody.
W 2001 r. dokonano dewastacji niektórych nagrobków na Starym Cmentarzu Powązkowskim. Ucierpiał też nagrobek Piewcy Ponidzia. Skradziono rzeźbę psa. W 2015 dzięki staraniom Gimnazjum nr 2 w Pińczowie im. Adolfa Dygasińskiego, Towarzystwa Przyjaciół Ponidzia oraz Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa pomnik odnowiono. Pies wykonany z kamienia pińczowskiego, przez artystę Andrzeja Kozerę wrócił na swoje dawne miejsce.
Nagrobki, których głównym elementem był obelisk pojawiły się na Starych Powązkach w drugiej połowie XIX w. Wprowadził je do warszawskiej sztuki nagrobnej Andrzej Prószyński. Obeliski zdobyły szybko ogromną popularność, co nie znaczy, że były tanie. Wykonywano je bowiem z dość drogich odmian kamienia tj. granitu i sjenitu, a nieco później Bolesław Syrewicz upowszechnił marmur. Wypolerowane bloki ustawiano na wielostopniowej podstawie lub cokole. Dla urozmaicenia dodawano kamienne czy odlane w brązie popiersia, medaliony portretowe czy inne ornamenty. Całość tworzyła nagrobek gustowny, choć nieco surowy i poważny.
Oprac: Edyta Paw
Literatura:
A. S. Czyż, B. Gutowski, Podręcznik do inwentaryzacji polskich cmentarzy i nagrobków.
Sztuka nagrobna Cmentarza Powązkowskiego w zarysie, Wikipedia.
