Lata: 1841-1853
Sposób pozyskania: zakup od Alicji Mazurek
Kraj: Polska, Poznań
Stan zachowania: bardzo dobry
Wymiary: 4,1 x 2,7 cm
Materiał: papier
Nr inw.: MP/AH/331
Dwie małe odbitki akwafort Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1808-1849) przedstawiają figuralne Postacie wędrujących Żydów- handlarzy pińczowskich. Obie odbite są na jednej stronie planszy i pochodzą z albumu Kielisińskiego wydanego z płyt autorskich w 1853 r. w Poznaniu przez drukarnię księgarza poznańskiego Jana Konstantego Żupańskiego. Pierwsza przedstawia dwóch Żydów z dużymi tobołkami na piecach. Starszy brodaty, z głową wzniesioną ku niebu, podczas wędrówki podpiera się laską. Ubrany jest w krótki surdut sięgający przed kolana i futrzaną czapę. Obok niego dużo młodszy, zapewne jeszcze dziecko, w jarmułce na głowie i krótkich sięgających za kolana spodniach – w prawym dolnym rogu sygnatura (podpis autora z datą) „K.26.L 1841”. Druga przedstawia Żyda trudniącego się skupem zwierzęcych skór. Jest ubrany w długi, czarny płaszcz- chałat; na głowie ma kapelusz. Pod prawą ręką trzyma skórkę z królika, pod lewą kij- laskę. W lewym górnym rogu napis „z Pińczowa”,aw dolnym sygnatura (podpis autora z datą) „K. 31.Lip.1841”.
Akwaforty datowane na lata 1836-1843, w większości nie były publikowane za życia artysty, dopiero księgarz poznański Jan Konstanty Żupański wydał je w formie albumu w 1853 roku (223 akwaforty). Na jednej planszy odbito od 4 do 23 akwafort dzieląc je według tematów. Całość poprzedzono wstępem poświęconym twórczości grafika oraz frontispisem wykonanym w akwaforcie przez Mariana Jaroczyńskiego (1819-1901), ucznia i przyjaciela Kielisińskiego. W dwa lata później 1855r. Żupański wydał też ,,Podszyt dodatkowy’’, uzupełniający poprzednie wydawnictwo (21 akwafort).
Akwaforta to jedna z najbardziej niezwykłych technik graficznych. Początki jej sięgają XVI wieku i do dziś cieszy się popularnością wśród artystów, choć jest trudna i wymagająca dużej precyzji. Jedną z najważniejszych jejzaletjestsubtelność wizualna – tysiące cienkich linii tworzą eteryczny, ale bogaty w detale, często wręcz wysublimowany obraz z delikatnie rozmytymi konturami Jej nazwa oznacza w dosłownym tłumaczeniu „mocną wodę” – tak dawniej nazywano bowiem kwas azotowy, przy pomocy którego wytrawiano płytę metalową w celu uzyskania odpowiedniej kompozycji. Akwaforta to rodzaj druku wklęsłego, wykonywanego poprzez odbicie na mokrym papierze miedzianej lub cynkowej płyty, która wcześniej została wypolerowana, odtłuszczona i pokryta mieszanką żywicy, asfaltu i wosku. Rysunek wykonuje się igłą rytowniczą, a płyta trafia do kwasu. Wytrawione zostają fragmenty, które nie zostały pokryte werniksem, czyli wspomnianą mieszanką z żywicy.
Kajetan Wincenty Kielisiński, właściwie Kajetan Wawrzyniec zajmował się głównie akwafortą (także litografią); rytował stare monety, medale i pieczęcie, stroje i typy ludowe, sceny rodzajowe i widoki architektoniczne. Nauki gimnazjalne, ukończone w 1828 roku z wynikiem celującym, pobierał w Pińczowie. Tutaj także otrzymywał pierwsze wskazówki rysunku od profesora Augustyna Wysockiego, wykładającego w tymże gimnazjum matematykę. Temu właśnie nauczycielowi przez wdzięczność ofiarował później, w r. 1841 rycinę, przedstawiającą wspaniały niegdyś zamek warowny pińczowski, który wykonał ze sztychu Karola Gustawa Puffendorfa z napisem: „Augustowi Wysockiemu proffessorowi szkół w Pińczowie swemu pierwszemu nauczycielowi’’. Następnie w latach 1829 i 1830 studiował na Uniwersytecie Warszawskim geodezję oraz architekturę i oddawał się z zapałem rysunkowi, obowiązującemu przedmiotowi pod kierunkiem profesora Jana Feliksa. Piwarskiego, wybitnego polskiego grafika. Studia te przerwał w r. 1831, by zaciągnąć się w szeregi powstańców.
Akwaforty Kielisińskiego, przedstawiają charakterystyczne typy ludowe z różnych stron Polski, m.in. Stryja, Sambora, Sokala, Gorlic, Tarnowa, Pińczowa, Śląska, Poznania. Artysta uchwycił scenki rodzajowe z Krakowa, Warszawy, Lwowa, Poznania – przekupniów, żebraków, mieszczan. Druga duża grupa prac to dokumentacja zabytków przeszłości – artysta ukazał m.in. Trembowlę, Medykę, Kraków, Pińczów, Krzyżtopór, Warszawę, Jabłonnę. Kielisiński sporządzał również wizerunki monet oraz pieczęci, a także portrety (w tym autoportret), przedstawienia postaci w strojach historycznych oraz wizerunki ważniejszych zabytków (m.in. rzeźb z nagrobków królewskich na Wawelu). Wykonywał jako jeden z pierwszych na ziemiach polskich ekslibrisy.
Oprac. Edyta Paw
Literatura:
Pamiętnik_Biblioteki_Kornickiej-r1947-t4-s130-152;
Akwaforta – Galeria sztuki Art in House artinhouse.pl › technika › akwaforta
