Okres: XX w.
Kraj: Polska
Materiał: glina, drewno
Sposób pozyskania: dar
Technika: toczenie, glazurowanie
Stan zachowania: dobry
Wymiary: dł. 25 cm, wys. 13 cm
Nr inw.: MP/E/24
Dwojak to podwójne naczynie gliniane z uchem, w którym dawniej donoszono na pole dwudaniowe posiłki pracującym tam cały dzień oraczom czy żniwiarzom. Są to dwie formy połączone są ze sobą jednym, stabilnym złączem oraz dwoma, nieco cieńszymi paskami z gliny. Jednak upływ czasu skruszył jeden z nich. Jest to widoczne w postaci dwóch białych śladów na brzuścach. Od góry łączą się ze sobą za pomocą stabilnego, grubego ucha. Naczynie wykonane jest z gliny techniką toczenia na kole garncarskim i lepienia, a następnie wypalania. Końcowym etapem było glazurowanie, czyli nakładanie cienkiej powłoki ze szkliwa na wyroby ceramiczne dla nadania im walorów dekoracyjnych, trwałości i zabezpieczenia przed przenikaniem wody. Glazura nadaje przedmiotom większą gładkość, połysk i kolor. W tym przypadku – jasnożółty; użyto więc związków antymonu barwiących właśnie na żółto. Dolne partie naczynia są jej pozbawione. Natomiast tuż pod kołnierzem wykonane jest delikatne, płytkie zdobienie w formie okręgów. Przy czym jeden ma drobny ubytek. Dwojaczki gliniane posiadają drewnianą pokrywę wykonaną z podłużnego kawałka deski z wycięciem na uchwyt, która zdecydowanie jest niedopasowana do otworów. Zrobiona jest z drewna liściastego techniką strugania i żłobienia. Na górnej warstwie prosta dekoracja w postaci niedbale wykonanego ornamentu. Pokrywki dorabiali głównie sami użytkownicy. Jest to wyrób rzemieślniczy, niesygnowany, pochodzący z Gołuchowa. Jest darem Jakuba Goraja.
Dwojaki służyły do noszenia jedzenia w czasie prac poza domem, zwłaszcza w polu. Przynoszono w nich: zsiadłe mleko, gotowane ziemniaki, kasze, kapustę czy barszcz. Towarzyszyły mieszkańcom zagrody wiejskiej od bardzo dawna. Używane były na wsiach do początków XX w. Te popularne naczynia użytkowe były wyrabiane w warsztatach garncarskich.
Garncarstwo uważa się za najstarsze i najwcześniej wyodrębnione rzemiosło. Garncarze obróbkę gliny traktowali jako zawód. Swoją pracę traktowali jako podstawowe źródło utrzymania. Malowaniem naczyń zajmowały się zaś kobiety. Pomimo zaniku ich funkcji użytkowych, garncarze, nie przestali ich wyrabiać. Naczynia te, zyskały nowych nabywców, którzy zaczęli je wykorzystywać do dekoracji wnętrz, zwłaszcza tych w stylu rustykalnym. Tradycyjne dwojaki chociaż nie pełnią już swojej pierwotnej funkcji, są cennym elementem wystawienniczym na ekspozycjach etnograficznych w muzeach.
Oprac. mgr Renata Urban
Źródło:
https://glinianyzdroj.pl/sklep/gliniany-dwojak-maly-andrzej/
http://etnomuzeum.pl/gary/dwojaki/
https://www.nck.org.pl/pl/aktualnosc/4768/pomorze-w-sieci-dwojaki
