Owalny, bity medal wydany w 200 rocznicę Bitwy pod Wiedniem autorstwa Mieczysława Kurnatowskiego (1840-1905). Awers: W polu profil prawego popiersia Króla Jana III Sobieskiego, w zbroi i w wieńcu laurowym na głowie (wieniec-symbol triumfu). Pod prawym ramieniem napis: „nakł Kurnatowski” a w otoku ograniczonym gładką linią napis: „JAN III SOBIESKI KRÓL POLSK I* NIEMCY ZBAWIŁ* POLSKĘ WSŁAWIŁ *”. Rewers: pięciopolowa tarcza w niej herb Korony i Litwy, a w środku pola tarcza sarmacka w polu-herb Sobieskich- Janina. Tarcza herbowa z dwóch stron otoczona ornamentem roślinnym (gałązki oliwne symbol zwycięstwa, chwały, nadziei na lepszą przyszłość), zwieńczona 5- pałąkową koroną zamkniętą jabłkiem królewskim z krzyżem. Od dołu, w otoku ograniczonym gładką linią napis: „*DWUCHSETNA ROCZNICA OSWOBODZENIA WIEDNIA *12 go WRZEŚ 1883”.
W XIX wieku medalierstwo stało się sztuką bardziej masową i w tym czasie medale wybijano już nie ręcznie lecz maszynowo. W ten sposób można było zrobić większą liczbę medali. Przy ich produkcji tą metodą wzorowano się na wytwarzaniu monet. Mincerz robił to za pomocą dwóch tłoków: górnego i dolnego. Stemple do awersu i rewersu fachowo, ze względu na kształt, nazywa się klipami. Tłok dolny umieszczano w czymś w rodzaj imadła i kładziono na nim blaszkę. Górny tłok trzymał mincerz i uderzał nim w przygotowaną blaszkę. Tłoki miały bardzo solidne wymiary, natomiast stemple były małe, zazwyczaj ich średnica wynosiła niewiele ponad 30 milimetrów. Rytownik musiał wykazać się dużą biegłością, by na takim krążku umieścić nie tylko jakieś przedstawienie, ale jeszcze napisy. To była bardzo precyzyjna robota.
Medal ten jest przykładem jednego z wielu typów numizmatów upamiętniających uroczystości jubileuszowe roku 1883, w ramach których podjęto wiele inicjatyw przypominających o zasługach króla Jana III. W 1883 r. powstało wiele podobnych medali, które powtarzały cechy charakterystyczne (m.in. wymiary, treść i kształt napisów) medalu autorstwa Felicjana Wojtycha, bitego w Krakowie. Bitwa pod Wiedniem była ostatnim wielkim militarnym sukcesem Rzeczpospolitej Obojga Narodów, stąd też dwusetna jej rocznica miała duże znaczenie dla, pozbawionych własnego kraju, Polaków. Jedynie w zaborze austriackim istniała możliwość swobodnego zorganizowania 200. rocznicy zwycięstwa Jana III Sobieskiego. W związku z tym postanowiono, że obchody główne odbędą się w Krakowie, a kulminacja uroczystości przypadnie na 12 września 1883 roku. Obchody jubileuszu rozpoczęły się od uroczystej mszy i wizyty grobów wawelskich. Następnie, w Sukiennicach odbyła się seria wykładów przybliżająca wydarzenia z 1683 roku. Po nich odbył się uroczysty pochód do kościoła Karmelitów, gdzie odsłonięto pamiątkową tablicę. Prócz Krakowa rocznicę obchodzono m.in. we Lwowie, gdzie odsłonięto pomnik Jana III oraz w niezliczonych miejscach, gdzie odbyły się okolicznościowe nabożeństwa i pochody.
Medale okolicznościowe to prawdziwe skarby, które łączą w sobie historię i sztukę. Te małe metalowe krążki opowiadają nam o przeszłości, przypominają o ważnych wydarzeniach i osobach a także inspirują nas do przyszłych osiągnięć. Są cennymi pamiątkami minionych chwil.
Oprac. Edyta Paw
Źródło:
,,Utrwalone w metalu. Tłoki, którymi wybijano medale.’’..12 marca 2022, 21:14 Hanna Wieczorek- Ferens
