Typ obiektu: wyrób rzemieślniczy
Długość: 42 cm
Okres: XX w.
Stan zachowania: zły
Materiał: żelazo, drewno
Sposób pozyskania: dar
Nr inw.: MP/E/114
Sierp to najstarsze z ręcznych narzędzi rolniczych stworzonych przez człowieka do prac żniwnych. Wykonany jest z długiego, wąskiego, metalowego ostrza o mocno zakrzywionym kształcie, osadzony w prostym, drewnianym uchwycie. Długość ostrza wynosi 40 cm., zaś w formie użytkowej – mierząc od nasady do końca łuku – 30 cm. Drewniana rączka ma długość 12,5 cm i grubość 2,5 cm. Najprawdopodobniej ze względu na intensywność eksploatacji, została poczyniona drobna naprawa: rękojeść jest wzmocniona drutem w celu zapobiegnięcia jej rozpadu, ponieważ drewno uległo pęknięciu. Część tnąca znajduje się na stronie wewnętrznej łuku. Techniki użyte przy jego wyrobie to kucie i toczenie. Ogólny stan zachowania jest zły, ponieważ są widoczne ślady korozji. Od starożytności sierp uznawany był jako symbol rolnictwa. Praca nim wymagała mocnego schylania się lub klęczenia na ziemi. Z czasem wyparty został przez kosę. Był narzędziem niezastąpionym. Chłopi znali jego zalety i dobrze wiedzieli, czym jest chleb, który tak często i zapobiegliwie „nosili w węzełkach”. Sierp wywodzi się z krajów śródziemnomorskich, skąd wraz z umiejętnością uprawy roślin, przywędrował na tereny Polski. Te żelazne, wykonywane przez kowali lub produkowane fabrycznie, były używane jako podstawowe narzędzia żniwiarskie w niektórych regionach Polski jeszcze w pierwszych dwóch dekadach XX w., a w wielu miejscowościach, zwłaszcza na wschodzie Polski, używano ich obok kos i kosiarek nawet w drugiej połowie XX w. Sierpy służyły wtedy najczęściej do żęcia prosa, zboża bardzo dojrzałego lub zmierzwionego przez deszcz i wiatr, a także dla uzyskania prostej słomy. Poza tym ścinano nimi trawę, chwasty, trzcinę, wiklinę oraz różne rośliny uprawiane w ogrodach. Używanie sierpa podczas żniw było domeną kobiet. Mężczyźni sięgali po nie tylko wtedy, gdy nadchodził deszcz i trzeba było przyspieszyć pracę. Ich rolą było wiązanie i składanie snopów. Zmiany w podziale pracy przy żniwach nastąpiły wraz z upowszechnieniem się kosy. Sierp powinien być przede wszystkim ostry; żniwiarze mawiali, że „dobry sierp powinien mieć jad”. Dlatego już od wczesnej wiosny w kuźniach pojawiali się klienci z narzędziami do ostrzenia. Dobrze zaostrzonym „miało było czuć, że się żnie”. Od przebiegu i efektów pracy żniwiarzy zależały losy ludzi – żniwa, jako najważniejszy etap w rocznym cyklu prac gospodarskich, miały swój zwyczajowy porządek i uświęcone tradycją obrzędy. Rozpoczynano od ich poświęcenia. W wielu regionach Polski przed zżęciem pierwszych kłosów rzucano sierp na ziemię i dopiero po podniesieniu go zaczynano pracę. Zabieg taki miał zabezpieczyć żniwiarzy przed skaleczeniem. Przed bólem krzyża podczas żniw miało uchronić stukanie sierpami w kamienie, a przed nadwyrężeniem nadgarstka – owinięcie go nicią z palmy wielkanocnej, gromnicy lub bukietu poświęconego w święto Matki Boskiej Zielnej. Podobnie jak inne metalowe przedmioty, sierp pełnił funkcje apotropeiczne – wierzono, że zabezpiecza przed złymi mocami.
Sierp jest eksponowany na wystawie stałej w muzeum i należy do zabytków dawnego rzemiosła użytkowego w Dziale Etnograficznym.
Oprac. mgr Renata Urban
Źródła: https://etnomuzeum.eu/zbiory/sierp-do-trawy
https://wynalazki.andrej.edu.pl/wynalazki/32-s/528-sierp
https://muzeum.opole.pl/zabytek-pazdziernika-sierp-z-brazu/
