Technika: odlew
Wymiary: wys.: 20,5 cm; szer. podstawy: 10 cm
Okres: II poł. XIX w.
Sposób pozyskania: zakup
Materiał: mosiądz
Kolor: złoty
Nr inw.: MP/AH/474
Para świeczników wykonanych metodą odlewu, która polega na napełnieniu formy odlewniczej ciekłym stopem krzepnącym w formie. Mosiądz to nic innego jak stop miedzi i cynku. Zaletą tego typu wyrobów jest odporność na korozję. Podstawę stanowi siedem łagodnie zakończonych i niskich nóżek, na których widoczne są dwa wypukłe okręgi zachodzące na siebie. Pionowy trzon składa się z elementów kunsztownie wykończonych. Pomiędzy dwoma małymi obręczami – wypukłość zwężająca się ku górze, daje nam charakterystyczny gruszkowaty kształt. Nasada na świecę stabilna, zakończona podwójnym okrągłym kołnierzem. Całość posiada minimalistyczne dekoracje w formie delikatnych okrągłych wyżłobień, co nadaje im unikatowy wygląd. Nie posiadają cech, które pozwoliłyby na określenie wytwórni bądź autora. Świeczniki wykonane zostały najprawdopodobniej w latach 1872 – 1883. Lichtarze służyły obrzędowości religijnej związanej przede wszystkim z szabatem.
Świeczniki, w których umieszczone były świece, zapalane były przed rozpoczęciem szabatu w domach żydowskich. Wyobrażają one dwie wzmianki o szabacie w Księdze Wyjścia: „Pamiętaj o dniu szabatu” (20,8) oraz w Księdze Powtórzonego Prawa: „Będziesz zważał na dzień szabatu” (5,12). Symbolizują także boską światłość, jaka zstępuje na świat w szabat i dodatkową duszę, jaśniejącą w każdym Żydzie przez czas jego trwania. Zgodnie z obyczajem to gospodyni zapala zazwyczaj dwie świece szabatowe; może ich być więcej, lecz nigdy mniej, wygłaszając specjalne błogosławieństwo. Szabat to dzień wypoczynku w judaizmie, trwający od zachodu słońca w piątek do prawie godziny po zachodzie słońca w sobotę. Zgodnie z przykazaniami biblijnymi (Wj 23,12; 34,21) tego dnia należy przerwać pracę i odpocząć, tak jak Bóg odpoczywał po stworzeniu świata. Święcenie szabatu jest pamiątką cyklu stworzenia świata, jak i wyprowadzenia Izraelitów z Egiptu. Żydzi otrzymali siódmy dzień tygodnia jako dzień odpoczynku i świętości. Z drugiej strony szabat przypomina o końcu i ostatecznym odkupieniu. Często określa się szabat jako „przedsmak wieczności”. Jest również dniem odnowy, odrywa rodzinę od trosk doczesnych i pozwala jej skupić się razem. Każdy szabat jest sobie równy i ma swój charakterystyczny porządek.
Według A.J. Heschela, obchodzenie szabatu jest jednym z najważniejszych znaków-instytucji, w których wyraża się charakter judaizmu jako religii „uświęcania czasu” w przeciwieństwie do innych religii monoteistycznych. Szabat w kulturze żydowskiej jest nie tylko czasem zaprzestania codziennej krzątaniny, ale także oderwaniem się od spraw tego świata, wprowadzeniem wyższego ładu w egzystencję ludzką. Jest to okres wypełniony wzniosłością i weselem, czego wyrazem jest popularne życzenie Szabat szalom, co w wolnym przekładzie znaczy: „Niech twój szabat będzie szabatem pokoju lub Dobrego szabatu“. Dzień ten jest nasycony poczuciem świętości – według midraszu, jeśli Izrael będzie obchodził szabat tak jak należy, to Mesjasz przyjdzie, bowiem spełnienie tego obowiązku jest równe spełnieniu wszystkich pozostałych nakazów Tory. Szabat owiany jest mistycznym duchem, kabaliści poświęcali mu wiele uwagi. Według nich, miał on związek z połączeniem aspektu męskiego i żeńskiego natury Boga.
Świeczniki mosiężne należą do Działu Artystyczno – Historycznego i są wyeksponowane na wystawie stałej Judaica w Muzeum Regionalnym.
Oprac. mgr Renata Urban
Źródła:
A. Unterman; Encyklopedia tradycji i legend żydowskich; Warszawa 1994.
